پیشینه و مبانی نظری تحقیق تغییرات کاربری اراضی شهری

پیشینه و مبانی نظری تحقیق تغییرات کاربری اراضی شهری

دسته بندی	علوم انسانی
بازدید ها	6
فرمت فایل	doc
حجم فایل	152 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	50

فروشنده فایل

کد کاربری 19487

تمام فایل ها

توضیحات :

پیشینه و مبانی نظری تحقیق تغییرات کاربری اراضی شهری در 50 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

فهرست مطالب :

2-1. مقدمه 11
2-2. تاریخچه کاربری اراضی 12
2-3. کاربری اراضی چیست 14
2-4 عدالت اجتماعی در مطالعات شهری-جغرافیایی 17
2-5 نظریه عدالت اجتماعی در جغرافیایی شهری 22
2-6. نقش عدالت اجتماعی در توسعه شهری 24
2-7. برنامه ریزی کاربری اراضی شهری 28
2-8. تعریف و ویژگی های رشد هوشمند 30
2-9. انواع کاربری اراضی شهری 36
2-10. کاربری زمین شهری 40
2-11. زمین از دیدگاه توسعه ی پایدار شهری 43
2-12. کاربری زمین و برنامه ریزی شهری 44
2-13. کاربری زمین در طرح های توسعه ی شهری ایران 45
2-14. استانداردهای کمی شهر سازی 47
2-15 دیدگاه های نظری کاربری اراضی شهری 53
2-16 پیشینه تحقیق 55

بخشی از متن :

2-1) مقدّمه
پس از انقلاب صنعتی، به دلیل عوارض ناشی از رشد شهرنشینی درغرب مانند تمرکز جمعیت، اشغال اراضی جدید، توسعه حمل ونقل ماشینی و... ضرورت های جدیدی در مورد نحوه تقسیم اراضی شهری به وجود آمد. نخستین اقدام ها در زمینه تفکیک اراضی مربوط به تدوین مقرراتی برای تقسیم زمین بود که بیشتر جنبه مهندسی و تدوین مقررات ثبت املاک داشت، ولی به تدریج با اهداف اقتصادی، اجتماعی و اصول برنامه ریزی همراه گردید. استفاده صحیح و آماده سازی زمین، هدف اصلی برنامه ریزی کاربری زمین است. هرچند این برنامه ریزی اثرات اجتماعی واقتصادی ، پایه اطلاعاتی برنامه ریزی کاربری زمین است، لیکن برنامه ریزی کاربری زمین، ابتدا به محیط فیزیکی مربوط می شود و به مکان یابی فعالیت های صنعتی، مسکونی، ارتباطی و... در ارتباط بایکدیگر می پردازد(دلاور، 1384 : 18). موضوع زمین و چگونگی استفاده از آن همواره موضوع و بستراصلی برنامه ریزی شهری بوده و در حقیقت سرنوشت نهایی طرح توسعه شهری را چگونگی مداخله و نظارت بر نحوه استفاده از زمین رقم می زند و همواره یکی از مسایل اجتماعی اقتصادی و کالبدی در شهرنشینی معاصر را این مقوله تشکیل داده است ) هاشم زاده همایونی، 1379 : 713). توجه به زمین به عنوان یک منبع اصلی و تجدیدناپذیر درتوسعه پایدار شهری امری ضروری است؛ چرا که زمین شهری جزو منابع اصلی توسعه پایدار شهر تلقی می شود و دسترسی عادلانه و استفاد ه بهینه از آن یکی از مؤلفه های توسعه پایدار است. بنابراین دیدگاه، زمین یک ثروت همگانی است و بستری مناسب برای فعالیت های شهروندان و ابزاری برای تحقق خواست ها و آرزوهای انسانی است )کریمی، 1380 : 31).

2-2) تاریخچه کاربری اراضی
بررسی پیشینه ی نظری نشان می دهد که نخستین نظریه ی کاربری اراضی از جانب "فن تونن" در کتاب ایالت منفرد مطرح شد. وی این نکته را مطرح کرد که بین کاربری اراضی و فاصله تا مرکز شهر، رابطه ی مستقیم وجود دارد(Ernest,1973,1). در نظریه ی فن تونن، مکان یابی شهرها و الگوی کاربری زمین های شهری در رابطه با کاهش هزینه های تولید کالا (فاصله ی محلّ تولید از بازار) مورد توجّه قرار گرفت (T-lai,1981,20). این گونه مطالعات کاربری اراضی، بیشتر بر پایه ی شناخت رابطه بین شهر و عوامل تأثیرگذار بر تکوین و توسعه ی شهرها استوار بود ؛ اما در اوایل قرن بیستم برای تشریح بیشتر، این عوامل در چهارچوب نظریّه و مدل ارائه شدند. اوّلین تلاش ها در تبیین تئوریکی وسیستماتیکی کاربری اراضی به اقدامات افرادی مانند؛ برگس، هویت، مک کینز، هریس، المن و فایری مربوط است (Chapin, 1965, 15-19).
در ایران، پیشینه ی مطالعات کاربری اراضی شهری به تهیّه ی طرح های توسعه ی شهری برمی گردد. با وجود گذشت چهار دهه از پیشینه¬ای پرفراز و نشیب شهرسازی نوین در ایران، پیشنهادهای طرح های توسعه ی شهری (شامل: طرح های هادی، جامع، تفصیلی و آماده سازی زمین)، محدود به ارائه ی جدول سرانه ها و نقشه های کاربری اراضی است که داده های آن یا بر اساس پیروی از الگوهای غربی بوده یا بر اساس نظریّه های تجربی کارشناسان مربوطه است که تنها با دیدی کالبدی تدوین شده اند. اکنون در روند پرشتاب توسعه ی شهری کشور که کاستی ها و ایراد های نظری و عملی این طرح ها، ناشی از بی توجّهی یا کم توجّهی به ابعاد اقتصادی، اجتماعی، محیطی و حقوقی استفاده از زمین و فضا درشهرهاست، بر همه آشکار شده است. روشن است، هرگونه برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، نیازمند تحلیل درست و ارزیابی دقیق کاربری هاست. این ارزیابی در کل، شامل سنجش و ارزیابی عملکرد برنامه ها و طرح ها با ضوابط، هدف ها و استانداردهای پیش بینی شده ای همچون ، شناخت و تحلیل آثار اقتصادی واجتماعی برنامه هاست (رضویان، 1381، 15). در کاربری اراضی شهری ، برای اطمینان خاطر از جایگیری درست کاربری ها و رعایت تناسب لازم، ارزیابی به دو صورت کمّی و کیفی انجام می شود:
2-2-1)ارزیابی کمّی
بر اساس مقایسه ی سرانه های موجود کاربری ها با استاندارهای مربوط یا از راه بررسی نیازهای کنونی و آتی منطقه ی مورد مطالعه انجام می شود.
2-2-2)ارزیابی کیفی
با استفاده از ویژگی های کیفی تعیین شده و نسبت آنها به یکدیگر، بر اساس چهار ماتریس بررسی می شود: 1) ماتریس سازگاری؛ 2) ماتریس مطلوبیت؛ 3) ماتریس ظرفیت و 4) ماتریس وابستگی (پور محمّدی، 1382، 109).
یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، همجواری مناسب کاربری ها و جداسازی کاربری های ناسازگار از یکدیگر است که بر اساس ماتریس سازگاری انجام می شود. تناسب کاربری زمین با موقعیّت استقرار و ویژگی های زمین، به معنای جایگیری مناسب کاربری ها در ارتباط با موقعیّت مکانی و سطح عملکرد آنهاست . کاربری هایی که در یک منطقه مستقر می شوند، نباید موجب مزاحمت یا بازدارنده ی فعّالیّت کاربری های دیگر باشند . بر این اساس کاربری ها از نظر سازگاری ممکن است حالت های زیر را داشته باشند (بحرینی، 1377، 191-193).

2-3): کاربری اراضی چیست:
پژوهش های مربوط به ساخت شهرها در دهه های پیش نشان می دهد که بدون برنامه ریزی کاربری زمین، نمی توان به الگوی بهینه ی زندگی در شهرها دست یافت. به دنبال بروز مسائل و مشکلات شهری در دهه های پیش، مطالعات کاربری اراضی که از جنبه های اصلی ساخت شهر است، از جایگاه و یژه ای در نظام برنامه ریزی شهری برخوردار شده است (زیاری، 1389، 15).
در چهارچوب این مطالعات، فرایندهای شناخت شناسی، تحلیل و ارزیابی کاربری ها امکان پذیر شده و درنهایت براساس آن، رهیافت های لازم برای ساماندهی و برنامه ریزی کاربری های شهری ارائه می شود. برنامه ریزی کاربری زمین، ساماندهی مکانی فضایی فعّالیّت ها و عملکردهای شهری بر اساس خواست ها و نیازهای جامعه شهری است (سعید نیا، 1382، 13). به ویژه در شهرهایی که نظام کاربری ها از ترکیب و تنوّع چشمگیری برخوردارند . در بسیاری ازشهرهای کشورهای رو به پیشرفت و در مراکز قدیمی شهرهای کشورهای پیشرفته برخلاف شهرهای آمریکایی که کاربری ها به صورت مشخّص جداسازی شده اند- ترکیب و تنوّع قابل توجّهی از کاربری ها وجود دارد (Michael, 2002,14). بنابراین، هدف برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، علاوه بر اهداف کمّی و کیفی ، ساماندهی و ارتقای الگوهای فضایی، به ویژه در شهرهایی است که کاربری ها، پیچیدگی و تنوّع زیادی دارند. این تنوّع پذیری، همان گونه که زیمتز و همکاران بر اساس مطالعه ی تصاویر ماهواره ای 53 شهر بزرگ ارائه داده اند، در کل از سه بخش تشکیل می شود؛ نیمی ازاراضی شهری به کاربری مسکونی، یک سوم به کاربری حمل و نقل و یک ششم آن به کاربری های تجاری، صنعتی وتأسیساتی اختصاص دارد (William, 1987,5)، بقیه ی اراضی در اشغال کاربری های تفریحی و بایر است.
هدف نهایی برنامه ریزی کاربری زمین، ایجاد نوعی" تعادل زیست محیطی" و"عدالت اجتماعی" در روند پیشرفت و آبادانی شهر است و باید به اهداف کیفی، مثل ادراک زیبایی، احساس هویّت فضایی و احساس وابستگی به محیط نیزپاسخ گوید. با آگاهی از نارسایی و محدودیت استاندارهای کمّی در پاسخ به نیازهای شهری ، شاخص های مربوط به کیفیت زندگی، رفاه اجتماعی، آسایش عمومی، حفاظت منابع طبیعی و تاریخی باید در نظر گرفته شوند (مهدی زاده، 1382، 286 و291). جغرافی دانان به آن قسمت از پوسته کرة زمین که در معرض هوا قرار گرفته باشد و اقیانوس ها و آبها آن را نپوشانده باشند، زمین می گویند )مهدی زاده، 1379:75) زمین از دیدگاه اقتصادی به خودی خود، سرمایه است(نمازی، 1370: 11). زمین موضوعی مشترک و منبعی محدود به شمار می رود که ما باید برای تأمین نیازهایی چون مسکن، اشتغال، مغازه ها، غذا، حمل و نقل، سوخت، مصالح ساختمانی و تفریح به نحوی از آن استفاده کنیم تا دچار کمبود نگردیم (آگا، لاگال، 1378 : 5). مفهوم کاربری اراضی به معنای به کارگیری زمین برای اهداف مخصوص توسط انسان است (Turner&Meyer,1994:1). کاربری زمین در واقع نحوه بهره برداری صحیح انسان از طبیعت است و این واژه، استفاده از امکانات و توانایی زمین را نشان می دهد )سرور، 1384: 96). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری یعنی ساماندهی مکانی – فضایی فعالیت ها و عملکردهای شهری براساس خواست ها و نیازهای جامعه شهری(سعیدنیا، 1382 :13). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری بخشی از فرآیند برنامه ریزی شهری است که ضمن اینکه به مناسبات مشترک خود با برنامه ریزی حمل و نقل و تسهیلات شهری اهمیت می دهد با موقعیت، وسعت و سرانه زمین مورد نیاز برای کاربری های مختلف شهری سر و کار دارد (Chapin, 1972:3). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، هسته اصلی برنامه ریزی شهری محسوب می گردد و انواع مختلف استفاده از زمین را طبقه بندی و مکان یابی می کند )یکانی فرد، 1384: 78).
برنامه ریزی کاربری اراضی از دیدگاه کارکردگرایی، وسیله ای برای ساماندهی کالبدی کارکردی فعالیت های مختلف شهری به منظور افزایش کارایی شهری و جلوگیری از بروز بی سازمانی و آشفتگی در نظام کالبدی شهری است )نظریان،1381 : 49).
اصطلاح کاربری زمین از دیدگاه توسعه پایدار شامل تمام فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که انسان بر روی زمین انجام می دهد )شراینی، 1382: 86).
به طور کلی، کاربری زمین شهری عبارت است از این که انواع فعالیت های شهری مانند مسکونی، درمانی، آموزشی، اداری، راه ها و معابر و نظایر آنها به چه صورتی است(شیعه، 1380 : 120).

پیشینه و مبانی نظری تحقیق تغییرات کاربری اراضی شهری